Nauka realnie i skutecznie wspiera rozwój gospodarki i stopniowo zmienia nasze życie. Udowadniają to instytuty Łukasiewicza. Miniony rok był dla nich czasem realizacji podjętych wcześniej zobowiązań, ale i odpowiedzi na pojawiające się nowe wyzwania. Nie po raz pierwszy instytuty właściwie reagowały na problemy współczesnego świata udowadniając, że nauka nie jest oderwana od rzeczywistości, a naukowiec w laboratorium ma realny wpływ na kształt wielu dziedzin naszego życia.

Choć numerem jeden w dyskursie publicznym stały się technologie wodorowe, zielona energetyka i rozwój sztucznej inteligencji, to przecież Łukasiewicz działał też w innych sferach. Świadomość sukcesów mobilizuje i dodaje sił do codziennej pracy, więc postanowiliśmy – dzięki informacjom nadsyłanym przez instytuty – przedstawić wybrane osiągnięcia Łukasiewicza w minionym roku. Co więc się działo w naszych instytutach w 2023 roku?

Nauka dla biznesu i nie tylko

Wszystkie instytuty Łukasiewicza udowadniają, że ich codzienna naukowa praca może być dobrze wykorzystywana w różnych dziedzinach życia, a samym instytutom może przynieść także wymierne rezultaty, czyli… pieniądze.

W 2023 roku Łukasiewicz – ITR wprowadził na rynek sterownik MG-8, który przez trzy lata był przedmiotem intensywnych prac projektowych. Jego komercjalizacja, czyli sprzedaż do głównych koncernów produkujących rozdzielnice elektroenergetyczne (dostępność w aplikacji Google Play) stanowi kamień milowy w działalności instytutu.

Sukcesem komercyjnym badaczy Łukasiewicz – ITECH (w ubiegłym roku pracował jeszcze pod nazwą Łukasiewicz – ORGMASZ),było opracowanie – na zlecenie Banku Gospodarstwa Krajowego i we współpracy z zespołem Idea 3W – eksperckiego raportu „Świat 3W. Rzeczywistość i przyszłość”. Dokument miał swoją premierę pod koniec listopada na Kongresie 3W – wydarzeniu łączącym świat nauki i biznesu w ramach przedsięwzięć wodnych, węglowych i wodorowych.

W Łukasiewicz – PORT, na kanwie projektu INDICATO, który podczas Demo Day Akceleratora Łukasiewicza w 2023 r. zdobył jedną z nagród głównych, powstał start-up. Jego celem jest komercjalizacja technologii, dotyczącej warunków przechowywania i transportu produktów, które wymagają utrzymania stałej i określonej temperatury. Obecnie zespół pracuje nad wdrożeniem tej technologii do zastosowań w branżach spożywczej, gastronomicznej i medycznej.

Łukasiewicz – EMAG zajął się komercjalizacją technologii niskoemisyjnego paliwa kompozytowego, biorąc pod uwagę nie tylko innowacyjność, ale i zrównoważony rozwój.

Dystrybucyjnym sukcesem okazał się fartuchomat do odzieży ochronnej. Opracowali go inżynierowie Łukasiewicz – ITeE z Radomia. Projekt jest efektem Wyzwania rzuconego Łukasiewiczowi przez firmę Biovalley i udowadnia, że Łukasiewicz, siłami swoich naukowców, potrafi szybko i skutecznie zrealizować stawiane nam przez przedsiębiorców cele.

Współpracę z nowym partnerem przemysłowym, specjalizującym się w nawozach sztucznych i środkach ochrony roślin (Shandong Weifang Rainbow Chemical Co. Ltd.), rozpoczął Łukasiewicz – ICSO „Blachownia”. Z kolei oddział w Pszczynie Łukasiewicz – IPO rozszerzył swoją ofertę o badanie zdolności lotnych pszczół miodnych do powrotu do ula, po jednokrotnym narażaniu doustnym na substancje chemiczne.

Obecność za granicą umocnił Łukasiewicz – PIAP, który pozyskał do sprzedaży robotów mobilnych dwa nowe rynki (we Francji i Finlandii), a w Korei Południowej, gdzie zrealizował wiele kontraktów na dostawę sprzętu, ich partner biznesowy otworzył showroom z robotami Łukasiewicz – PIAP.

Nie tylko biznes czerpie z rozwoju nauki w Sieci Badawczej Łukasiewicz. W minionym roku zyskał choćby polski przemysł obronny. Łukasiewicz – IPO, produkujący gazogeneratory do przeciwlotniczych pocisków rakietowych GROM oraz  PIORUN, w 2023 roku podpisał dwuletnią umowę z Mesko S.A. na dostawę gazogeneratorów do Piorunów.

Projekty, programy, realizacje, współprace, czyli wszędzie nas pełno

Zróżnicowane działania badawczo-rozwojowe podejmowane przez wszystkie 22 instytuty Łukasiewicza stanowią też o jego sile. Dzięki temu docieramy i realnie zmieniamy wiele sfer życia, od zdrowia przez zieloną gospodarkę po transformację cyfrową. Nowe technologie tak mocno kształtują nasz świat, że trzeba umieć je dobrze wykorzystać i nad nimi panować. I tak Łukasiewicz – ITECH zorganizował międzynarodową konferencję naukową dotyczącą etycznego aspektu rozwoju technologicznego, pn. Ethics by Design: Responsible Development in the ESG ecosystem.

Z kolej Łukasiewicz – EMAG nie ustaje w pracach nad wykorzystaniem sztucznej inteligencji. Podjął m.in. kolejne prace w ramach klinicznego projektu badawczego, który docelowo ma objąć wszystkie dzieci w Polsce ze świeżo rozpoznaną ostrą białaczką limfoblastyczną. Wprowadził także AI do zastosowań w przemyśle (poprzez opracowanie cyfrowego bliźniaka kotła energetycznego) czy w ramach dostępności poprzez opracowanie rozwiązania pozwalającego na translację wypowiedzi w języku polskim na język migowy z wykorzystaniem wirtualnej postaci ludzkiej.

Niektóre działania opiewają na duże pieniądze i wiążą się z licznymi współpracami: Łukasiewicz – PIT zrealizował w 2023 roku ponad sześćdziesiąt projektów, a ich łączna wartość wyniosła 140 mln zł. Dla przykładu Projekt SAFARI znalazł się na drugim miejscu pod względem pojedynczego dofinansowania i jest wart 3,7 mln euro (realizowany z udziałem 11 konsorcjantów).

Wodór był i jest jednym z istotnych tematów działań w kilku naszych instytutach. Na przykład Łukasiewicz – ICiMB prowadzi badania nad zastosowaniem wodoru jako paliwa w energochłonnych gałęziach przemysłu. Buduje też pierwsze w Europie laboratorium badań wodorowych wyposażone w piec wysokotemperaturowy do badań oddziaływania wodoru jako paliwa na różne materiały.

W przyspieszanie procesu dekarbonizacji przemysłu i rozwoju tzw. zielonej energetyki zaangażował się Łukasiewicz – INS. W tym celu pozyskał projekt, polegający na budowie i uruchomieniu instalacji badawczej do wydzielania wodoru z gazu koksowniczego w Koksowni Przyjaźń Jastrzębskiej Spółki Węglowej w Dąbrowie Górniczej.

I tak płynnie przechodzimy do Łukasiewicz – WIT i działającego przy nim Ośrodka Enterprise Europe Network, który przeszkolił w zakresie wdrażania strategii zrównoważonego rozwoju i zielonej transformacji kilkadziesiąt przedsiębiorstw z wykorzystaniem analizy wskaźnikowej ESG. Dzięki temu pełni dziś funkcję ekspercką w tym obszarze.

Idźmy (jedźmy i lećmy) dalej! Łukasiewicz – PIMOT przeprowadził pierwsze w Polsce testy samochodu autonomicznego w warunkach ruchu drogowego na drodze publicznej, a Łukasiewicz – ILOT rozpoczął współpracę inżynierską z firmą Boeing (w ramach partnerstwa będą rozwijane najnowocześniejsze technologie dla lotnictwa komercyjnego). Łukasiewicz – ILOT opracował też m.in.  innowacyjny hipergoliczny materiał pędny (sektor kosmiczny).

Z ciekawostek: Łukasiewicz – ŁIT podpisał porozumienie o współpracy partnerskiej z klubem Widzew Łódź. Nie chodzi jednak wprost o piłkę nożną, a o współpracę edukacyjno-szkoleniową m.in. w zakresie doboru obuwia.

Stawiamy na międzynarodowe projekty i współprace

Łukasiewicz pojawiał się na międzynarodowych konferencjach i targach, a nasi naukowcy działali w zagranicznych gremiach, wyjeżdżali na staże, pozyskiwali źródła finansowania swoich projektów i publikowali w obcojęzycznych czasopismach oraz współpracowali z zagranicznymi instytucjami i firmami.

Dla przykładu Łukasiewicz – IChP został uczestnikiem międzynarodowego projektu LIFE-FitForREACH-2, mającego na celu wspieranie MŚP w zarządzaniu ryzykiem chemicznym i promowanie zrównoważonych praktyk w produkcji, a także beneficjentem międzynarodowego projektu badawczego MicroSafeCoatings (w ramach inicjatywy CORNET), skoncentrowanego na opracowaniu antymikrobowego zabezpieczenia proszkowego dla materiałów kompozytowych.

Spośród 30 projektów B+R zrealizowanych w ubiegłym roku przez Łukasiewicz – KIT, instytut jest najbardziej dumny z projektu Horyzontu 2020 pt. topAM – Tailoring ODS materials processing routes for additive manufacturing of high temperature devices for aggressive environments (Konsorcjum SPIRE) i projektu Horyzontu Europa pt. M-TES: Metallic phase change material-composites for Thermal Energy management.

Łukasiewicz – PORT walczy z dezinformacją w Europie. Jak? Jako lider międzynarodowego konsorcjum, instytut otrzymał w 2023 r. grant z programu Horyzont Europa, mający na celu opracowanie nowych sposobów przeciwdziałania zagranicznej manipulacji i ingerencji informacyjnej (FIMI). Projekt jest przewidziany do 2026 roku i będzie realizowany we współpracy z organizacjami akademickimi, technologicznymi oraz analitycznymi z Finlandii, Litwy, Holandii i Polski.

Skoro jesteśmy przy programie Horyzont Europa to podkreślmy, że Łukasiewicz – PIT znalazł się w pierwszej dziesiątce podmiotów naukowych, które zdobyły największe środki w ramach Horyzontu Europa w Polsce. Instytutowi przyznano 6,7 mln euro na realizację 10 projektów.  Łukasiewicz – INS z Puław też może się chwalić, bowiem w ubiegłym roku pozyskał historyczne pierwsze dwa projekty finansowane właśnie z Horyzontu Europa, a realizowane w konsorcjach projektowych z partnerami z całej Europy (ponad 25 partnerów w dwóch projektach). Obydwa dotyczą obszaru biogospodarki.

Niewątpliwym sukcesem Branżowego Punktu Kontaktowego „Technologie Niskoemisyjne i Czysta Energia”, funkcjonującego przy Łukasiewicz – WIT, jest rozpoczęcie przez partnera Punktu realizacji międzynarodowego projektu Herit4Ages, który także otrzymał dofinansowanie z programu Horyzont Europa, a którego beneficjentem stał się również instytut. Beneficjentem Horyzontu Europa jest też Łukasiewicz – ILOT, który realizuje i koordynuje projekt Areana, oraz Łukasiewicz – PIAP. Ten drugi jest również pierwszym w Polsce koordynatorem projektu realizowanego w ramach Europejskiego Funduszu Obronnego EDF (European Defence Fund).

To nie koniec działań międzynarodowych. Łukasiewicz – EMAG został pełnoprawnym członkiem Europejskiej Chmury Otwartej Nauki (EOSC), platformy zapewniającej dostęp do innowacyjnych narzędzi, usług i danych badawczych dla nauki i innowacji. Łukasiewicz – IMiF z kolei został partnerem europejskiego projektu PIONEAR. Bierze też udział w projekcie HybrydMOF, który realizuje  we współpracy z MIT. Łukasiewicz – IEL zaś jest koordynatorem merytorycznym jednego z obszarów „Europe’s Rail JU”, w którym powstanie m.in. nowa, wzorcowa stacja kolejowa oraz zostanie wypracowany standard tankowania lokomotyw wodorowych w Europie. Ten ostatni instytut także podjął współpracę z firmą Ørsted, światowym liderem w dziedzinie morskiej energetyki wiatrowej.

22 instytuty Łukasiewicza i zmiany

Łukasiewicz się rozwija. Powstają nowe laboratoria czy grupy robocze. Od 1 stycznia 2023 roku w strukturze Łukasiewicz – KIT działa Centrum Inżynierii Biomedycznej. W Łukasiewicz – GIT uruchomiono nowe Laboratorium Metalurgii Wodorowej, które wesprze w badaniach i realizacji nowych projektów Grupę Badawczą Procesy Surowcowe, w Łukasiewicz – ILOT otwarto Centrum Laboratoryjne Napędów Rakietowych i Satelitarnych, a w Łukasiewicz – ICiMB powstało Centrum Bezpieczeństwa Pożarowego i Akustyki. Instytut ten buduje również pierwsze w Europie laboratorium badań wodorowych wyposażone w piec wysokotemperaturowy do badań oddziaływania wodoru jako paliwa na różne materiały. W 2023 r. w Centrum Nauk o Życiu i Biotechnologii Łukasiewicz – PORT rozpoczęły działalność cztery nowe grupy badawcze.

Społeczna Odpowiedzialność Nauki, czyli wychodzimy do „zwykłych” ludzi

W rozkładzie jazdy Łukasiewicza w 2023 roku stopniowo zaczęła się pojawiać Społeczna Odpowiedzialność Nauki, która w 2024 roku jest już czarno na białym zapisana w strategii i planach działalności wszystkich instytutów. Cieszymy się, że niektóre idee SON realizowane były już wcześniej, w tym tak regularnie i z rozmachem, jak robił to Łukasiewicz – PORT, prowadząc Ogrody Doświadczeń (to aż 901 warsztatów edukacyjnych dla dzieci i młodzieży, w których w 2023 roku wzięło udział 8400 uczestników) czy Łukasiewicz – ICSO „Blachownia”, który dwa razy z rzędu zdobył w MEiN dofinansowanie na warsztaty pod nazwą „Magia Światła Łukasiewicza”.

W listopadzie w Łukasiewicz – GIT w całodniowym wydarzeniu pn. „Z klasą do labów Łukasiewicza” wzięło udział 350 dzieci. Ten piknik naukowy połączony z warsztatami i wykładami  współtworzyło w sumie siedem instytutów Łukasiewicza, co stanowi ważne doświadczenie przed kolejnymi tego typu projektami. Z kolei Łukasiewicz – ICiMB zaprosił do swojej Krakowskiej Huty Szkła najmłodszych w ramach projektu „Szkło pod lupą Łukasiewicza”.

Łukasiewicz – ITECH realizował dwa projekty, angażując społeczeństwo i biznes w procesy transformacji z myślą o zrównoważonej przyszłości: „Popularyzacja wodoru w społeczeństwie” oraz „Nauka o zrównoważonym rozwoju dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw”.

Tu wspomnijmy o różnych sposobach – i celach – docierania do młodych ludzi. Brawa dla Łukasiewicz – ŁIT za dołączenie do największego programu stypendialnego w Polsce („Młodzi w Łodzi”) oraz ufundowanie dziesięciu stypendiów. I przypomnijmy, że kilka naszych instytutów zaangażowało się w program „Olimpijczycy w Łukasiewiczu”, co realnie wpływa na wsparcie młodych, początkujących naukowców oraz budowanie marki Łukasiewicza.

Nagrody i certyfikaty

Nagrody i certyfikaty dla pracowników i instytutów Sieci Badawczej Łukasiewicz przyznane w 2023 roku tylko potwierdziły wysoki poziom zaangażowania w prace badawcze i jakość innowacyjnych rozwiązań, co znalazło odzwierciedlenie także w licznych publikacjach czy patentach. Przykłady? Łukasiewicz – ITR zdobył prestiżowe certyfikaty w obszarze wojskowym, w tym certyfikat AQAP 2110:2016, który potwierdza spełnienie najwyższych standardów jakości i bezpieczeństwa w produkcji elektroniki, szczególnie w sektorze obronnym. Łukasiewicz – IChP jako pierwszy na świecie producent substancji czynnej Tacalcitol otrzymał Certificate of Suitability (CEP), potwierdzający najwyższą jakość produktu. Instytut aktywnie uczestniczył w procesie tworzenia innowacyjnych rozwiązań, zgłaszając 15 rozwiązań patentowych, a otrzymał 5 nowych patentów.

Z sukcesem zakończyła się akredytacja w Laboratorium Oceny Bezpieczeństwa Produktów Teleinformatycznych Łukasiewicz – EMAG potwierdzająca, że laboratorium spełnia najwyższe standardy oceny bezpieczeństwa w dziedzinie produktów teleinformatycznych. Z kolei laboratorium ITSEF zwiększyło możliwości techniczne w zakresie bezpieczeństwa w systemach sterowania i automatyki przemysłowej i dziś jest to pierwsze w Polsce laboratorium z akredytacją PCA AB1781. Łukasiewicz – IPO zaś zdobył m.in. certyfikaty jakości Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji czy Biura do spraw Substancji Chemicznych.

Przejdźmy do wybranych nagród, przyznawanych i wręczanych w 2023 roku. Łukasiewicz – ŁIT otrzymał tytuł Symbol Synergii Nauki i Biznesu za projekt pn. „Wpływ konstrukcji, materiałów i prawidłowego dopasowania obuwia na zdrowie dzieci i młodzieży”, realizowany w ramach programu Nauka dla Społeczeństwa. Otrzymał też tytuł Lidera Transformacji Energetycznej podczas Polskiego Kongresu Klimatycznego. Doceniono projekt „EKOMUSH BIO ISOLATION” – Lekki materiał konstrukcyjny na bazie grzybni o wielofunkcyjnym zastosowaniu. Łukasiewicz – ITeE został laureatem prestiżowych nagród w ramach konkursu „Lider Zmian Funduszy Europejskich 2023”, w kategorii Nowoczesne Fundusze Europejskie. Łukasiewicz – IMN otrzymał Grand Prix za wynalazek „Nowe certyfikowane materiały odniesienia (CRM) przeznaczone do kontroli i kalibracji metod analitycznych stosowanych w badaniach materiałów objętych Dyrektywą RoHS” oraz Srebrny Laur Innowacyjności za projekt „Materiały wzorcowe niezbędne w analizie urządzeń elektronicznych i elektrycznych wprowadzanych na rynek UE regulowany dyrektywą RoHS”. Łukasiewicz – INS, po spełnieniu wszystkich wymogów w zakresie oceny zgodności produktów nawozowych UE według modułu B, został przez Komisję Europejską umieszczony w wykazie jednostek notyfikowanych (i dołączył do zaledwie dziesięciu  jednostek z takimi uprawnieniami w Europie.)

Last but not least: najważniejsi są ludzie

Bez świetnych pracowników nie byłoby sukcesów Łukasiewicza. Doceniamy tych, którzy w swojej pracy osiągają dobre rezultaty, a nawet wykraczają poza obowiązujące granice i mogą być dla nas wzorem. Gratulujemy wszystkim, którzy w minionym roku zdobyli tytuły i stopnie naukowe: doktora, doktora habilitowanego lub profesora. Gratulujemy wszelkich awansów, nowych funkcji i nagród. Wreszcie gratulujemy udanych projektów, stypendiów i współprac. Dzięki Waszemu rozwojowi rozwija się cały Łukasiewicz.

I o ile w powyższych zagadnieniach możemy podawać wybrane przykłady instytutów (brawa dla tej osoby, która zliczy, ile razy pojawiały się nazwy instytutów Łukasiewicza w tym artykule), o tyle nie odważymy się podać przykładowych nazwisk naszych zacnych pracowników i ich osiągnięć. Dlaczego? Jest ich dużo. Bardzo dużo! I wszystkie powinny być właściwie docenione – nikt nie powinien zostać pominięty. Żeby uniknąć pomyłki czy błędu zaniechania, a także wydłużenia artykułu o kolejne dziesiątki linijek, w tym miejscu raz jeszcze serdecznie dziękujemy i gratulujemy wszystkim pracownikom Łukasiewicza, którzy codziennie stają na wysokości zadania i dbają o rozwój polskiej nauki, a dzięki temu odpowiedzialnie budują nasz świat lepszym, sprawniejszym, nowocześniejszym.

Źródło: To był rok pełen wyzwań. Podsumowujemy 2023 w Łukasiewiczu (lukasiewicz.gov.pl)